Tin từ UBND TP Hà Nội cho biết chiều 9-3 tại Macao, Trung Quốc, trong phiên họp toàn thể thường niên Ủy ban ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương của UNESCO, hồ sơ bia đá các khoa thi tiến sĩ triều Lê và Mạc (1442-1779) tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Hà Nội (bia tiến sĩ Văn Miếu) đã được công nhận là di sản tư liệu thế giới.
Sau mộc bản triều Nguyễn, bia tiến sĩ Văn Miếu là di sản tư liệu thứ 2 của Việt Nam được đưa vào danh mục di sản tư liệu thuộc chương trình Ký ức thế giới (Memory of the World) của UNESCO. Đây là sự kiện vô cùng ý nghĩa với thủ đô trước thềm đại lễ 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội.
Bia tiến sĩ - Ảnh tư liệu
Pho “sử đá” đồ sộ
Bia đá đặt tại khu di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám vinh danh tên tuổi những người đỗ trong các kỳ thi tuyển tiến sĩ triều Lê và Mạc. Trên mỗi tấm bia khắc một bài văn (bài ký) bằng chữ Hán, nội dung ghi lại lịch sử của các khoa thi tổ chức từ năm 1442-1779. Có 82 tấm bia tương ứng với 82 khoa thi được dựng. Tấm bia tiến sĩ đầu tiên được dựng năm 1484 đời vua Lê Thánh Tông, ghi lại lịch sử khoa thi năm 1442. Tấm bia cuối cùng được dựng vào năm 1780 cho khoa thi tổ chức vào năm 1779.
Có thể tìm thấy ở đây tên tuổi của nhiều danh nhân từng được nhắc nhiều trong các sách sử Việt Nam như nhà sử học Ngô Sĩ Liên - tiến sĩ năm 1442 đã soạn bộ sách Đại Việt sử ký toàn thư; nhà bác học Lê Quý Đôn - tác giả của Đại Việt thông sử, Kiến văn tiểu lục, Vân đài loại ngữ…; nhà chính trị, ngoại giao lỗi lạc Ngô Thì Nhậm đỗ tiến sĩ khoa 1775 đã giúp vua Quang Trung chiến thắng quân Thanh trong trận Ngọc Hồi - Đống Đa lịch sử…
Không chỉ là nguồn tư liệu phong phú phản ánh một giai đoạn lịch sử hơn 300 năm dưới triều Lê - Mạc, bia tiến sĩ Văn Miếu còn là bức tranh sinh động về việc tuyển dụng và đào tạo nhân tài độc đáo ở Việt Nam, thể hiện ở tư tưởng trị quốc dựa vào nhân tài.
Ngay ở tấm bia đầu tiên (khoa 1442) đã chỉ rõ “Hiền tài là nguyên khí quốc gia, nguyên khí vững thì thế nước mạnh và thịnh, nguyên khí kém thì thế nước yếu và suy, cho nên các đấng thánh đế minh vương không ai không chăm lo xây dựng nhân tài”.
Tấm bia năm 1448 lại nhắc “Nhân tài đối với quốc gia quan hệ rất lớn” và “Phải có đào tạo sau mới có nhân tài”. Nhiều tấm bia sau cũng nhắc đi nhắc lại ý “nhân tài là nguyên khí quốc gia”; bia các năm 1556, 1604, 1703, 1763, 1772 nhấn thêm ý “phải vun trồng, bồi dưỡng nhân tài”.
Từ những tấm bia tiến sĩ, người đời sau lĩnh hội được nguồn tư liệu có giá trị để tìm hiểu thân thế, sự nghiệp của các sứ thần Việt Nam, cùng mối quan hệ bang giao giữa các nước vùng Đông Bắc Á. Trong số 1.304 tiến sĩ được khắc tên trên 82 bia đá ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám có 225 vị từng được cử đi sứ sang Trung Quốc vào các triều Minh (1368-1644), triều Thanh (1644-1911).
Mặt khác, trong các nước có ảnh hưởng của Nho giáo như Trung Quốc, Hàn Quốc, Việt Nam thì chỉ có Việt Nam có bia tiến sĩ mang nội dung phản ánh tư tưởng chính trị, triết học, giáo dục khoa cử của triều đại, nhờ đó có thể nghiên cứu sự phát triển, thay đổi của Nho giáo trong việc quản lý đất nước của các triều đại ở khu vực thông qua bài văn khắc trên bia.
Xứng tầm di sản thế giới
Giá trị và nét độc đáo của 82 bia tiến sĩ chính là những bài văn khắc trên bia. Trên thế giới nhiều nước dựng bia, nhưng chỉ duy nhất bia tiến sĩ Văn Miếu có bài ký ghi lịch sử các khoa thi và triết lý của triều đại về nền giáo dục và đào tạo, sử dụng nhân tài. Những bài ký trên bia tiến sĩ được viết bằng chữ Hán với những cách viết khác nhau, khiến mỗi tấm bia như một tác phẩm thư pháp.
Những bài văn bia này phần lớn đều do những danh nhân văn hóa, trí thức lớn của đất nước soạn, nên về cơ bản là những tác phẩm vô giá, góp phần làm nên truyền thống văn hóa, giáo dục của Việt Nam. Có thể kể đến bài ký đề tên tiến sĩ khoa Nhâm Tuất (1442) do Thân Nhân Trung (từng giữ chức thượng thư bộ lại, Đông các đại học sĩ kiêm tế tửu Quốc Thử Giám) soạn.
Trong đó có đoạn “Kính nghĩ: việc dựng bia đá là cốt để làm cho thịnh ý mưu trị cầu hiền của các bậc thánh đế thần tông được lưu truyền mãi mãi. Đó chính là phép lớn để rèn giũa người đời và là điều rất may cho Nho học”. Đoạn khác lại nêu luận điểm “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”, rồi lại đặt câu hỏi “ Kẻ sĩ ở chốn trường ốc lều tranh, danh phận thật là nhỏ mọn mà được triều đình đề cao rất mực như thế thì người mang danh kẻ sĩ phải trọng thân mình mà lo báo đáp, đáng phải như thế nào?”.
Mỗi tấm bia còn là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, kết tinh trí tuệ, bàn tay của những nhà văn hóa, thư pháp, nghệ nhân hàng đầu Việt Nam các thời kỳ và là loại hình văn bản đặc biệt của di sản tư liệu, làm phong phú thêm cho thể loại của ký ức thế giới. Tất cả 82 bia tiến sĩ ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám đều được chế tác theo cùng một phong cách: bia dẹp, trán cong, hình vòm.
Các tấm bia được đặt trên lưng rùa, rùa cũng được tạo dáng theo một phong cách chung: to, đậm và chắc khỏe. Trang trí trên bia rất đa dạng, phản ánh sự phát triển hình tượng nghệ thuật theo thời gian, nhờ đó hiểu được lịch sử phát triển mỹ thuật của Việt Nam từ thế kỷ 15-18. Đây được coi là những bằng chứng sống động của trí tuệ và bàn tay khéo léo của những nghệ nhân Việt Nam .
Cho đến nay bia tiến sĩ Văn Miếu vẫn là những bản gốc duy nhất được lưu giữ tại chỗ, liên tục kể từ khi được dựng; phần lớn các hoa văn và văn tự còn rõ, có khả năng đọc được. Các bài văn bia cho biết rõ ngày tháng dựng bia, tên của người soạn văn bia, người dựng bia. Chữ viết trên bia, các hoa văn trang trí cùng phong cách tạo dáng bia, rùa đều mang dấu ấn của thời đại sản sinh ra chúng. Điều này khẳng định tính xác thực, nguyên bản, duy nhất của tư liệu - những tiêu chí quan trọng mà chương trình Ký ức thế giới đặt ra.
Ngày nay bia tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám vẫn có sức hút mạnh mẽ đối với các học giả, du khách, chính khách trong và ngoài nước. Hằng ngày có hàng ngàn du khách trong và ngoài nước đến chiêm ngưỡng, tìm hiểu về chế độ tuyển chọn và đào tạo nhân tài, sử dụng hiền tài, quan điểm về giáo dục của người Việt Nam xưa. Rất nhiều nguyên thủ quốc gia, chính khách quan trọng của các nước trên thế giới đã đến đây và đánh giá cao giá trị và ý nghĩa của những tấm bia đá.
Trong mỗi giai đoạn phát triển, Đảng ta đều để lại một dấu ấn thể chế gắn với văn hóa lãnh đạo của thời đại. Nếu Nghị quyết 26 (ngày 19/5/2018) là tầm nhìn chiến lược về xây dựng đội ngũ cán bộ, thì nay, Quy định số 377-QĐ/TW vừa được Bộ Chính trị ban hành lại là bước tiến mới – không chỉ "phân cấp" hay "siết quy trình", mà còn là một cách ứng xử có văn hóa với quyền lực và con người.
Sáng 17/10, tiếp tục chương trình Phiên họp thứ 50, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Đầu tư (sửa đổi). Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh điều hành phiên thảo luận.
Bóng rổ Việt Nam vừa ghi nhận một cột mốc đáng tự hào khi trung phong Nguyễn Huỳnh Phú Vinh chính thức gia nhập Bishrelt Metal Basketball Team, đội bóng đang thi đấu tại MBA – Mongolian Basketball The League, giải bóng rổ chuyên nghiệp cao nhất của Mông Cổ.
Các trường đại học vừa là nơi đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, vừa là động lực thúc đẩy phát triển. Tuy nhiên, giáo dục đại học Việt Nam đang đối mặt với áp lực cạnh tranh to lớn trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế.
Các hãng hàng không giá rẻ (LCC) của Hàn Quốc đang đối mặt nguy cơ sụt giảm doanh thu do tâm lý e ngại du lịch tới Đông Nam Á gia tăng, sau một loạt vụ việc gây lo ngại về an ninh đối với du khách Hàn Quốc tại khu vực này được truyền thông trong nước phản ánh đậm nét.
Hà Nội FC ra mắt HLV Harry Kewell vốn có sự nghiệp cầu thủ lừng lẫy, bên cạnh ngôi sao Hoàng Hên đã được nhập tịch. Nhưng bên kia chiến tuyến, Ninh Bình của HLV Gerard Castano cũng sở hữu dàn ngôi sao đình đám như Hoàng Đức, Văn Lâm...
Steve Jobs, nhà đồng sáng lập và CEO huyền thoại của Apple, sẽ được vinh danh bằng một đồng xu kỷ niệm 1 USD đặc biệt vào năm 2026 từ Cục đúc tiền kim loại Hoa Kỳ (United States Mint).
Ngày 17/10, Thành ủy Huế tổ chức Hội nghị công bố quyết định của Bộ Chính trị về việc điều động, phân công, chỉ định đồng chí Nguyễn Đình Trung, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Đắk Lắk tham gia Ban Chấp hành, Ban Thường vụ và giữ chức Bí thư Thành ủy Huế, nhiệm kỳ 2025 - 2030.
Trong khuôn khổ "Ngày hội Văn học Hàn Quốc 2025", Trung tâm Văn hóa Hàn Quốc tại Việt Nam phối hợp cùng Cơ quan Xúc tiến Công nghiệp Xuất bản Hàn Quốc và Trường ĐH Phenikaa tổ chức chương trình "Gặp gỡ tác giả Shin Kyung Sook".
Herbalife Việt Nam, một trong những công ty hàng đầu về sức khỏe và thể chất, đã và đang tổ chức chuỗi chương trình Lễ Tái Ký Kết với các đối tác Casa Herbalife trên toàn quốc.
Sáng 17/10/2025, tại trụ sở Chính phủ, Phó Thủ tướng Mai Văn Chính chủ trì cuộc họp về việc đề xuất chọn ngày 24 tháng 11 hằng năm là “Ngày Văn hóa Việt Nam”.
Cảnh sát Tây Ban Nha ngày 16/10 cho biết đang điều tra cái chết đột ngột của ông Isak Andic - nhà sáng lập "đế chế" thời trang Mango - cho rằng đây là một vụ giết người, với nghi phạm chính là con trai ông.
Hàng loạt nhóm chơi Pickleball tại một sân khá nổi tiếng ở Hà Nội đang đồng loạt lên tiếng phản ánh về việc bị sân hủy lịch chơi cố định dù đã đặt lịch từ trước, thanh toán đầy đủ và chơi ổn định nhiều tháng liền.
Cầu thủ bóng rổ WNBA Angel Reese vừa chính thức ghi dấu lịch sử khi trở thành vận động viên chuyên nghiệp đầu tiên trình diễn trên sàn catwalk của Victoria's Secret Fashion Show, trong bối cảnh thương hiệu nội y đình đám một thời đang nỗ lực tái định vị sau nhiều năm gặp khó khăn về hình ảnh và doanh thu.
Sáng 17/10, Đại hội đại biểu Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII nhiệm kỳ 2025 - 2030 đã công bố kết quả Hội nghị lần thứ nhất Ban Chấp hành Đảng bộ thành phố Hà Nội khóa XVIII, nhiệm kỳ 2025 - 2030. Đồng chí Bùi Thị Minh Hoài được bầu tiếp tục giữ chức Bí thư Thành ủy Hà Nội khóa XVIII.
Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng và ông Junichi Kawai, Ủy viên Hội đồng Cơ quan Thể thao Nhật Bản, Bộ Giáo dục, Văn hóa, Thể thao, Khoa học và Công nghệ Nhật Bản nhất trí về việc tiếp tục thắt chặt giao lưu, mở rộng hợp tác trong lĩnh vực thể thao.
Chiều 16/10, tại Hà Nội, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng đã có buổi gặp song phương với ông Li Jing Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thể thao Trung Quốc.