Câu chuyện về chén Thánh lại nổi lên

27/10/2008 10:43 GMT+7 | Văn hoá

(TT&VH) - Cuộc triển lãm mới tại Viện Hàn lâm Hoàng gia Anh, nơi đang trưng bày hàng trăm di sản từ hơn 1.000 của Đế chế Byzantine, lại đang tạo nên sự bàn thảo về chiếc Chén Thánh. Chén Thánh là gì và tại sao từ nhiều thế kỷ qua chúng ta vẫn bị mê hoặc với nó?

Chiếc cốc bạc
Antioch - chén Thánh

Các nhà tổ chức triển lãm đã tốn tới 5 năm để thu thập các di sản khảo cổ, trong đó có nhiều đồ khảm, đồ trang sức, tượng thánh và bản thảo để trưng bày được triển lãm đầu tiên về nghệ thuật Byzantine ở Anh. Tuy nhiên, đồ vật tạo nên sự phấn khích nhất là chiếc cốc Antioch - chiếc cốc bạc từ thế kỷ thứ 6 mượn từ bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan của New York. Đây là một trong những “ứng cử” đáng tin nhất được coi là Chén Thánh.

Giáo sư Robin Cormack, người tổ chức triển lãm, nói: “Bên trong chiếc cốc nhẵn nhưng bên ngoài có hình nạm. Hình trang trí bên ngoài cốc nhiều khả năng có niên đại từ thế kỷ thứ 6 nhưng không ai có thể nói chắc được phần bên trong chiếc cốc được làm vào thời điểm nào. Chiếc cốc này vẫn tạo nên nhiều yếu tố hợp lý để được coi đây chính là Chén Thánh”.

Chén Thánh thực sự nghĩa là thế nào?

Chén Thánh là sự khai triển của huyền thoại xung quanh chiếc cốc Thánh, chiếc cốc mà Chúa Jesus dùng trong bữa tiệc ly. Theo huyền thoại về Chén Thánh thì Joseph (người) Arimathea đã hứng máu và mồ hôi của Chúa Jesus vào chiếc chén khi Chúa bị đóng trên thánh giá. Khi La Mã bắt đầu hành hình người Công giáo, Joseph ẩn nấp trong một chiếc hang và sống sót qua nhiều năm vì sáng nào ông cũng được uống những giọt máu tươi từ chiếc chén. Tương truyền, khi thoát ra khỏi hang ông đã cùng gia đình tới Anh và chiếc chén được cất trong một lâu đài có canh phòng cảnh mật. Sau này, Vua Arthur và các Hiệp sĩ bàn tròn ra sức tìm kiếm chiếc chén này.

Chén Thánh trong phim Indiana Jones And The Last Crusade

Chén Thánh có thực hay chỉ là một hư cấu?

Huyền thoại về chiếc Chén Thánh hoàn toàn là một sự hư cấu nhưng nó được ra đời dựa theo một thánh tích vẫn được lưu truyền rộng trong người Công giáo - đây là chiếc chén được Chúa Jesus dùng trong bữa tiệc ly. Theo truyền thống của đạo Thiên chúa thì chiếc Cốc Thánh là do Thánh Peter giữ chứ không phải là Joseph Arimathea và nó được dùng rộng rãi, điều đó giải thích tại sao những chiếc cốc có hoa văn hiện vẫn được nhiều giáo phái Công giáo sử dụng.

Chén Thánh có thể là một chiếc chén huyền diệu được cất giấu trong một lâu đài huyền bí ở Anh và nằm trong sự săn lùng của các hiệp sĩ Anh nhưng nguồn gốc văn học của chiếc chén lại có xuất xứ từ Pháp.

Chén Thánh trên một
tranh khắc gỗ cổ

Perceval, le Conte du Graal (Perceval, câu chuyện về Chén Thánh) do nhà thơ Pháp Chretien de Troyes viết là tư liệu lâu đời nhất về cuộc săn lùng Chén Thánh. Bài thơ 9.000 dòng này được Troyes viết vào khoảng năm 1181 và 1191 cho một nam tước Pháp. Bài thơ là câu chuyện kể về một hiệp sĩ trẻ xứ Wales, người có cơ hội được nhìn thấy Chén Thánh ở lâu đài Fisher King. Nhà thơ Pháp Robert de Boron đã thêm thắt vào huyền thoại trên bằng đưa chi tiết Joseph Arimathea mang chiếc chén tới Anh. Nhưng tác phẩm Le Monte D’Arthur của Sir Thomas Malory được xuất bản vào năm 1485 là cuốn sách bao hàm nhất về huyền thoại Chén Thánh khi nó được pha trộn cả các bản tiếng Anh và Pháp của cuốn Arthurian Romances của Chretien de Troyes.

Chén Thánh chỉ đơn thuần là huyền thoại của Cơ đốc giáo?

Mặc dù dựa nhiều vào những lý tưởng của người Công giáo thời trung cổ, nhưng hầu hết các quan điểm hàn lâm hiện nay đều cho rằng huyền thoại Chén Thánh là một sự hòa trộn giữa thần thoại của Cơ đốc giáo và người nói tiếng Celtic ở châu Âu. Một phần do có quá nhiều bài thơ Ireland và xứ Wales mang những câu chuyện tương tự về những cuộc săn lùng báu vật mang lại sức mạnh siêu nhiên được ra đời trong một cùng thời điểm. Ví như, các viện sĩ đã nhận thấy có nhiều điểm tương đồng giữa Bran The Blessed, vị Vua khổng lồ trong các bài thơ của xứ Wales và Fisher King trong Arthurian Romances.

Không phải Chén Antioch thì còn những “ứng cử” nào?

Mãi đến năm 1911 người ta mới tìm thấy chiếc chén Antioch, nhưng trong thời Trung Cổ có 3 chiếc chén cũng được coi là Chén Thánh. Cái gọi là chén Jerusalem chưa bao giờ được tìm thấy nhưng được một người hành hương thế kỷ 17 mô tả là một chiếc chén bạc có 2 quai và người ta vẫn cho rằng nó được cất giấu đâu đó ở đất thánh. Chiếc chén thứ 2 ở Genoa được cho là nạm từ một viên ngọc lục bảo nhưng thực tế lại là một chiếc bát thủy tinh Ai Cập. Chiếc thứ ba được làm bằng mã não màu đỏ hiện vẫn được cất trong nhà thờ Valencia. Đối với người sùng bái Chén Thánh thì chiếc thứ ba được cho là có ý nghĩa nhất vì phần trên của nó phù hợp với mô tả Chén Thánh của Thánh Jerome. Năm 1960, sau khi quan sát kỹ chiếc chén này các nhà khảo cổ nhận thấy nó gần gũi về mặt thời gian với những sự kiện của bữa tiệc ly.

Lương Tuấn Vĩ